Gedurende de Egyptische oudheid kende men al dokters die verbonden waren aan het koninklijk hof.
Een gangbare titel was 'swnw per aa', wat 'dokter van het grote huis' oftewel van het paleis betekende. Een meer specifieke titel was 'swnw n nsw', de dokter van de koning. Deze titel treft men alleen aan in het Middenrijk en het Nieuwe Rijk. Een dokter genoot aanzien wat blijkt uit de eervolle vermeldingen in de graven van de edelen. Soms werd hen zelfs een graf toegekend. Na het Oude Rijk konden dokters zich een eigen graftombe permitteren, waardoor het aantal bekende dokters met een koninklijke relatie afnam. In de graven zijn veel aanwijzingen teruggevonden over de personen die het vak uitoefenden, hun titels en de werkzaamheden die zij uitvoerden.
Een aantal namen van dokters is uit overlevering bekend. Vanuit het Oude Rijk kennen we onder andere Hesy-ra uit de 3e dynastie, de eerste bekende dokter ter wereld. Hij was een belangrijk man en vergaarde gedurende de regering van farao Djoser, veel belangrijke titels. In zijn graf, dichtbij de trappenpiramide van Djoser staat vermeld dat hij 'wer ibeh swnw' was, de grote oftewel het hoofd van de tandartsen en de dokters.
Peseshet was een vrouw uit de 5e dynastie en hoewel men niet zeker weet of er destijds wel vrouwelijke dokters bestonden, staat op een stèle in het graf van mogelijk haar zoon Akhet-hotep, dat zij een 'imy-r swnwt' is, dus een opzichter van de dokters. Hoewel de schrijfwijze onduidelijk is neemt men aan dat zij in ieder geval een 'opzichter' van vrouwelijk dokters moet zijn geweest. Het is hoogst onwaarschijnlijk dat in die tijd een vrouw over mannelijke dokters de scepter zwaaide.
Mereroeka, de vizier van farao Teti uit de 6e dynastie, heeft een prachtig graf in Sakkara waarin veel titels staan vermeld. Een van de titels is 'imy-r gesewy depet swnw per aa'. Dit is een opzichter van beide zijden van de boot van de dokters van het grote huis oftewel het paleis, waarschijnlijk een administratieve titel.
Uit het Middenrijk kennen we de broers Hya en Seni (11e/12e dynastie) die beiden 'wer swnw' worden genoemd. Bijzonder hierbij is de hiëroglifische schrijfwijze. Deze is afwijkend van de standaard schrijfwijze en is te zien op twee houten kisten die in het Britisch Museum worden tentoongesteld.
Hery-shef-nakht uit de 12e dynastie was een 'wer swnw n nesoe', 'wer swnw wab van Sechmet en een 'imy-r heka' wat in het hiëratisch staat opgetekend in de albasten steengroeve bij Hatnub. Het betekent dat hij hoofd van de dokters van de koning was, meester-dokter en wab-priester van Sechmet en een opzichter van de magiërs. Deze drie titels zijn ook omschreven in een uittreksel van het Ebers papyrus.
Wedja-hor-resnet is afgebeeld op een naophoor van groen basalt in het Vaticaans museum. Hij was een hoge ambtenaar uit de 27e dynastie en noemt zichzelf ook een 'wer swnw', een meester dokter. Op dit beeld staat nog een bijzonder opdracht vermeld van de koning van Perzië, Darius1(522 tot 485 v. Chr). Hij kreeg namelijk de taak toebedeeld om de 'per ankh', het huis van het leven te restaureren. De 'per ankh' was een scriptorium waar men allerlei geschriften, waaronder ook medische papyri, bewaarde.
Grote namen zoals Djer de farao van de 1e dynastie, Imhotep, de bekende architect van de trappenpiramide van Djoser en Amenhotep-zoon- van Hapoe, de koninklijke schrijver onder Amenhotep III uit de 18e dynastie worden ook in verband gebracht met het doktersvak. De kans wordt vrij klein geacht dat deze mannen daadwerkelijk dokters waren. Men gaat ervan uit dat dit meer verbonden was aan de cultus.
© 2012 Joke Baardemans
Bron: Ancient Egytian Medicin J.F.Nunn, Ancient Egyptian Medicine, M. Faid, Medicine in the days of the Pharoahs, B, Halioua en B. Ziskind, Lives of the Ancient Egyptians, T. Wilkinson.