De opmerkelijke administratieve, inventieve en technische bekwaamheid van de oude Egyptenaren hebben tot grote prestaties geleid, ook inzake medische aangelegenheden.
Door de vroege uitvinding van het schrift is men in staat geweest specifieke documenten, de zogenaamde medische papyri, te schrijven. Er zijn veel van deze papyri teruggevonden en worden tegenwoordig op diverse plekken tentoongesteld. Zij bevatten teksten en tekeningen over zeer uiteenlopende medische zaken. Hieruit wordt duidelijk dat de oude Egyptenaren ook een opvallende anatomische kennis hadden. Ook de vele benamingen en beschrijvingen van lichaamsdelen getuigen hiervan. Daarnaast wisten zij vele aandoeningen te benoemen en beschrijven, diagnoses te stellen en advies te geven over behandelingen.
De papyri die bewaard zijn gebleven dateren vanaf ca. 1500 v. Chr. Ieder papyrus heeft weer een eigen insteek en beschrijft algemene of specifieke aandoeningen. Soms heeft men ook passages uit reeds bestaande papyri gekopieerd. Een van de belangrijkste papyri was het Edwin Smith papyrus, genoemd naar de koper van deze papyrus. Het is het oudste papyrus wat is teruggevonden. In tegenstelling tot de meeste andere medische papyri bevat het Edwin Smith papyrus slechts rationele, medische beschrijvingen terwijl in de andere papyri ook de magie in meer of mindere mate een rol speelt. Het Edwin Smith papyrus is een soort instructieboek dat de diagnose en behandeling van zo'n 48 diverse wonden beschrijft. Het is opvallend dat de systematische beschrijvingen consistent hebben plaatsgevonden. Men begint bij de wonden aan het hoofd en eindigen onderaan het lichaam.
Het Ebers papyrus is in ongeveer dezelfde tijd geschreven als de Edwin Smits papyrus en het is door dezelfde koper gekocht. Later is het doorverkocht aan Georg Ebers die er zijn naam aan verbond. Het papyrus bevindt zich in Leipzig in de bibliotheek van de universiteit en is in zeer goede conditie. De hiërogliefen zijn duidelijk te lezen. Het is 20 meter lang en is daarmee veruit het langste, medische papyrus. Er is beweerd dat dit papyrus tussen de benen van een mummie zou zijn gevonden, daar zijn echter geen bewijzen voor. Het papyrus beschrijft aandoeningen van algemene aard zoals bijvoorbeeld buik- en maagaandoeningen, maar ook huidproblemen en oogziekten. Tevens worden behandelingen om kaalheid tegen te gaan uitgebreid beschreven.
In de University College London wordt de Kahun papyri bewaard. Deze zijn in de Fajoem gevonden door de Engelse egyptoloog Flinders Petrie, vlakbij de plaats el-Lahun. De papyri dateren uit het Middenrijk, uit het 29e regeringsjaar van farao Amenhemhat III. Zij bevatten buiten medische items ook administratieve en mathematische zaken. Het medische deel is, voor zover bekend, het oudste bewaard gebleven medisch document en dit gedeelte beschrijft gynaecologische onderwerpen zoals zwangerschap, vruchtbaarheid en anticonceptie. Het bestaat uit 34 onderdelen die ieder een klacht behandelen. Elk onderdeel bevat een diagnose en een behandelingsvoorstel. De Kahun papyri bevinden zich helaas in een zeer slechte staat.
Het Hearst papyrus is, bij wijze van eerbetoon, genoemd naar Phoebe Hearst, de moeder van de Amerikaanse krantenmagnaat William Hearst. Zij financierde veel werk van de University of California in Egypte en in het bijzonder van de Hearst expeditie. Deze stond onder leiding van George Reisner, een Amerikaans archeoloog die werkzaam was in Egypte. Het papyrus dateert waarschijnlijk uit de 18e dynastie, de regeringstijd van Thoetmoses III en wordt bewaard in de University of California. Het bestaat uit 18 bladzijden die zijn onderverdeeld in 260 paragrafen en het behandelt aandoeningen van algemene aard zoals aandoeningen van het spijsverteringskanaal, urinewegen, tanden, botten, het haar, het bloed, allerlei beten en nog een aantal ongedefinieerde aandoeningen. Er worden ook veel magische spreuken in vermeld. Zo'n 100 paragrafen vertonen overeenkomsten met het Ebers payrus, sommigen zijn zelfs identiek.
© 2012 Joke Baardemans
Bron: Ancient Egyptian Medicine, J. F. Nunn, Ancient Egyptian Medicine, M. Faiad, Medicine in the days of the Pharaohs, B.Halioua en B. Ziskind