Rouwende vrouw, papyrus AniHet nadrukkelijk uiten van verdriet is in veel culturen voornamelijke voorbehouden aan vrouwen. 


Vrouwen die, en plein public, luidkeels aan hun gevoel van verdriet gehoor geven, doen dit om samen de pijn en het verlies van een geliefde te delen. In het westen zijn we geneigd verdriet vaak voor onszelf te houden en is het uiten hiervan een meer persoonlijke aangelegenheid. Echter, rouw is een universele, maar ook cultuurgebonden emotie en kan dus voor iedere cultuur en voor ieder persoon significant anders zijn. Ook in de oud-Egyptische iconografie komt men uitingen van rouw tegen. Inzake dood en verdriet zullen de Egyptische mannen en vrouwen ongetwijfeld met elkaar verbonden zijn geweest, maar de afbeeldingen met betrekking tot de uiting van verdriet laten doorgaans vaak vrouwen zien.

Het leven van de oude Egyptenaren stond in het teken van regeneratie en de dood was omgeven door allerlei rituelen. Deze rituelen waren nodig om op een zo aangenaam mogelijke wijze te kunnen vertoeven in het hiernamaals. De overleden persoon onderging dus allerlei fysieke en religieuze handelingen om hem of haar voor te bereiden op een leven na de dood. Uiteindelijk werd hij in een optocht naar het graf begeleid door een grote stoet vrienden, familie, bedienden, priesters, offerdragers, waarbij ieder zijn of haar Rouwende vrouwen in graf Ramose TT 55eigen taak had of anderszins bij de overledene was betrokken. Onder deze personen bevonden zich doorgaans ook vrouwen. Sommigen van deze vrouwen worden gerekend tot, zoals we het tegenwoordig noemen, de zogenaamde professionele klaagvrouwen. We zien ze vaak dicht bij elkaar staan en zijn te herkennen aan een aantal specifieke kenmerken. Op de eerste plaats het kenmerkende gewaad dat zij dragen. Al vanaf het Oude Rijk waren specifieke gewaden in gebruik die bestonden uit een rechthoekige lap die door vrouwen doorgaans op de schouder werd vastgeknoopt, maar door deze klaagvrouwen juist anders werden gedragen: zij werden onder de borsten vastgeknoopt, de borsten waren dus ontbloot. De betekenis hiervan is niet helemaal duidelijk, maar verondersteld wordt dat het mogelijk een teken was van kwetsbaarheid, om aan te geven dat zij niet in goede doen waren. De jurken vertonen soms duidelijk grijze strepen, afkomstig van de stof of aarde die de vrouwen over zichzelf heen gooiden. Eveneens is duidelijk te zien dat de armen voor het hoofd gebogen zijn of de vrouwen zich op hun borst slaan. Ze lijken luidkeels te jammeren en naar hun haren te willen grijpen of eraan te trekken. Soms zijn er onder de ogen van de dames zelfs nog tranen te zien. Duidelijk vertonen de vrouwen tekenen van wanordelijk gedrag. Ze dragen doorgaans zwarte lange pruiken. Een van de mooiste voorbeelden hiervan is terug te vinden in het graf van Ramose. Hier zien we zelfs diverse groepjes klaagvrouwen. Ook jonge meisjes en een enkel kind vormen onderdeel van deze groepjes.
Het is niet bekend of deze vrouwen op de een of ander manier werden beloond voor hun werkzaamheden tijdens de begrafenisoptocht, maar het lijkt er wel op dat ze speciaal voor het rouwen werden ingehuurd.

TT13 Sjoeroy, foto: Joke BaardemansEen enkele keer zien we ook mannen onder de groep klaagvrouwen zoals in het graven van Sjoeroy en Horemheb. Of dit familieleden zijn is niet duidelijk. In afbeeldingen uit diverse graven zijn dochters en vrouwen soms ook nadrukkelijke aanwezig om hun geliefde uitgeleide te doen. Aan de kenmerkende rouwende houding, de opgeheven armen voor hun gezicht, zijn ze vaak goed te herkennen.

Een belangrijke rol inzake rouw speelden ook de vrouwen die de godinnen Isis en Nephthys moesten verbeelden. De vrouwen liepen naast de slede waarop het lichaam werd vervoerd, droegen een nauwsluitende jurk en een korte nette pruik. Deze vrouwen hadden een compleet passieve rol tijdens de begrafenisschoptocht, maar zij verpersoonlijkten de godinnen in hun zoektocht naar de dode god Osiris.

© Joke Baardemans 2014

Bronnen: Private Live in the New Kingdom Egypt, L. Meskell, Daughters of Isis, Women in ancient Egypt, J. Tyldesley; The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, art. Clothing and Personal Adornment, L. Green