Isis was de echtgenote en zus van de god Osiris, beiden waren kinderen van de god Geb en de godin Noet. Isis was moeder en beschermster van de god Horus. Samen met haar zus Nephthys speelde zij een belangrijke rol in de Osiris-mythe.
Volgens deze mythe lukte het hen uiteindelijk om het uiteengereten lichaam van Osiris, vermoord door zijn broer Seth, op te sporen en samen te voegen. Isis zoon, Horus wist Seth te verslaan en kon toen de troon van Egypte bestijgen. Dit aspect bezorgde haar een rol in de ideologie van het koningschap.
Isis is de meest belangrijke godin van het oude Egypte. Zij was lid van de enneade van Heliopolis, een specifieke groep van negen goden. Hoewel haar herkomst niet duidelijk is en zij aanvankelijk minder bekend was, wordt zij wel veelvuldig in de Piramideteksten genoemd in relatie tot de overleden farao. In latere perioden groeide haar populariteit ook onder welgestelden en de gewone Egyptenaren. Isis vermengde zich met diverse andere godinnen zoals Astarte, Bastet, Noet en Renenoetet, maar de godin waarmee zij het meest werd geassocieerd was Hathor. Van haar leende zij veel iconografische attributen en mythologische aspecten.In kosmologische zin wordt zij vaak genoemd in teksten. Isis werd onder meer geassocieerd met Sirius, de ster. De naam Isis-Sothis verwijst naar dit aspect. Sothis is de Griekse naam van de godin Sopdet, die volgens de geschiedschrijver Plutarchus 'zwangere vrouw' betekende en voorgesteld werd als Sirius. In magisch opzicht vervulde Isis eveneens een belangrijke rol. Zij werd in vele spreuken aangehaald, waarbij men een beroep op haar deed inzake bescherming en genezing.
Isis wordt vaak menselijk uitgebeeld in de vorm van een vrouw met een nauwsluitende jurk. Vanwege haar rol in de ideologie van het koningschap draagt zij een kroon in de vorm van een troon op haar hoofd. Dit is het hiëroglifisch teken dat haar naam weergeeft. Vanaf het begin van de 18e dynastie is zij getooid met horens en een zonneschijf die zij zich toe-eigent van de godin Hathor. Ook de attributen van Hathor, de sistrum (ratel) en de menatketting neemt zij over, maar dikwijls heeft zij ook alleen een anch-teken (levensteken) en een papyrusscepter vast.
Hoewel zij meestal staand is afgebeeld komt men haar ook wel knielend tegen waarbij haar hand dan rust op een sjen-ring, een teken van eeuwigheid.
In mythologische zin werd zij, samen met haar zus Nephthys vergeleken met de wouw, een roofvogel met brede geknikte vleugels. Op de hoeken van de koninklijke sarcofagen uit de 18e dynastie is zij dan ook vaak afgebeeld met gevleugelde armen. Dit ziet men ook terug in afbeeldingen met Osiris waarbij zij hem beschermt en ondersteunt. Afgezien van haar relatie met de wouw kan zij ook als zeug en als rund worden uitgebeeld. Dit laatste aspect is gerelateerd aan de godin Hathor, die werd beschouwd als moeder van de Apis-stier, een heilig rund.
Isis is ook als boomgodin afgebeeld, zoals is te zien in het graf van farao Thoetmosis III, KV 34. In amuletvorm zien we haar terug in menselijke vorm of als een specifiek symbool, het tyet-amulet, ook wel de knoop van Isis genoemd.
Hoewel haar invloed groot en wijdverspreid was, lijkt het erop dat Isis voor een groot deel van de Egyptische geschiedenis niet over eigen heiligdommen beschikte en aan een specifieke plaats verbonden was. Doorgaans werd zij opgenomen in tempels van goden waarmee zij werd geassocieerd. Er zijn een paar uitzonderingen hierop zoals de kapel die tijdens de 21e dynastie werd gebouwd in Gizeh. De eerst bekende en belangrijke tempel aan haar gewijd dateert pas uit de 30e dynastie, het is de tempel in Behbeit el-Hagar. Andere belangrijke heiligdommen zijn onder andere te vinden in Dendera, waar keizer Augustus haar vereerde met een kleine, onafhankelijke geboortetempel, het Iseum. Ook in Deir el-Shelwit werd door de Romeinen een klein tempeltje gebouwd voor Isis. De meest bekende tempel werd gebouwd op het eiland Philae. Deze tempel, waarvan de bouw begon onder Nectanebo II, breidde zich uit gedurende de Ptolemaeïsche en Romeinse Tijd. Op Philae werd Isis tot in de 6e eeuw na Chr. nog vereerd, zelfs toen elders het Christendom al diep geworteld was.
© 2013 Joke Baardemans
Bronnen: The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, Isis, J. Gwyn Griffiths; The complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt, R. Wilkinson; Het oude Egypte in woord en Beeld, T. Wilkinson.