De haardracht was een belangrijk onderdeel van de uiterlijke verschijning en de maatschappelijk positie van de oude Egyptenaren.
Al in de 1ste en 2de dynastie werden pruiken gedragen en tot aan het einde van de faraonische tijd bleven pruiken een vast onderdeel van de kledij. Meestal beschikte men over meerdere pruiken voor wisselende gelegenheden. Egyptenaren die zich geen pruik konden permitteren, droegen hun haar wel zoveel mogelijk naar de laatste mode.
Aan haardracht werd veel zorg besteed. Men had speciale pruikenmakerijen en men kende ook al een soort kapsalons waar men de haren kon laten snijden en scheren. In de loop der tijd werd men inventiever en creatiever en ook de technieken en materialen voor het vervaardigen van pruiken werden beter. Het kapsel was aan mode onderhevig, dus het uiterlijk van de haardracht veranderde. Aan de hand van het kapsel waarmee een persoon is afgebeeld, kunnen we hierdoor met een redelijke mate van zekerheid herleiden in welke tijd deze persoon leefde.
Er zijn talrijke afbeeldingen waarop godinnen, koninginnen en welgestelde dames worden afgebeeld met hun eigen, dikwijls kortgeknipte kapsel. Afhankelijk van de gelegenheid werd hierover een bijpassende, driedelige pruik met lang haar gedragen, waarbij het dikkere deel halverwege de rug viel en twee dunnere strengen de zijkant van het gezicht omlijstten. Een haarband voorkwam dat het haar in het gezicht zou vallen. Eenvoudige vrouwen kapten hun haar in dezelfde stijl als deze driedelige pruik. Een ander model was het klassieke page-kapsel, met een middenscheiding, het haar rondom het gezicht en meestal op schouderlengte. Vooral welgestelde vrouwen hadden een voorkeur voor dit kapsel.
Bij de heren waren twee soorten pruiken populair. Het eerste model bestond uit kleine, korte lokken die op het voorhoofd vielen, een rechte pony en het haar in laagjes in de nek. De andere pruik was op schouderlengte, omlijstte het gezicht, had een middenscheiding met wat kortere zijkanten die opbolden waardoor de oren goed zichtbaar bleven.
De dameskapsels ondergingen geen grote veranderingen tijdens het Middenrijk. Wel werd het gebruikelijk om de pruiken te versieren met goud en edelstenen. Bij de driedelige pruik werden hiervoor de haarstrengen aan de zijkanten, tot aan borsthoogte, op een speciale manier om een schijfje gedraaid. Hierdoor ontstonden prachtige kapsels. Bij de herenkapsels verandert er in deze periode hoegenaamd niets.
In het Nieuwe Rijk werd de mode gevarieerder en was de haardracht fantasierijker, eleganter, speelser. De veranderingen die zich voordeden op het gebied van de kleding hadden ook hun invloed op de haardracht. Men zag krullen, losse of gevlochten kapsels, haar op schouderlengte of op de rug vallend: kortom een grote variëteit in haardracht. De punten van de vlechtjes werden dikwijls met meerdere samengebonden waardoor ware kunststukjes ontstonden. Veelvuldig werd gebruik gemaakt van haarversieringen zoals valse vlechtjes, kleine rozetjes die werden meegevlochten, kralen, parels en diademen. Ook bloemenkransen, bladeren en bessen werden regelmatig in het haar verwerkt.
De herenpruiken ondergingen eveneens een verandering. De twee basispruiken waren duidelijk van elkaar te onderscheiden en werden afwisselend gedragen. Bij de eenvoudigste pruik vielen de haren in de nek, de zijkanten en de pony waren rond geknipt. De tweede pruik bestond uit twee delen, bovenop bevatte het gedraaide lokken, die vanaf het oor in een schuine lijn tot diep in de nek liepen. Aansluitend aan de schuine lijn liepen kurketrekkervormige lokken, die de oren vrij lieten. Zij omlijstten het gezicht of liepen schuin naar achteren weg.
© 2012 Joke Baardemans
Bronnen: Bronnen: Art. uit KEMET, Schönheit im alten Ägypten, G. Höber-Kamel; Art. uit Catalogus Schönheit im alten Ägypten,– H. Wilde; Ancient Egyptian Materials and Technology, P.T. Nicholson, I. Shaw
Foto's: Horemheb, haardracht uit het Nieuwe Rijk/prinses Meritaten's pruik, 18e Dynastie