Dat vrouwen in het oude Egypte, met name in de hogere regionen, een rol van betekenis konden hebben, blijkt uit de grote variëteit aan titels die is aangetroffen in tempels en graven.
Een van de belangrijkste titels die een vrouw kon hebben, was Godsvrouw van Amon. Deze prestigieuze titel was in het Nieuwe Rijk een gangbaar en belangrijk fenomeen, al vanaf de tijd van Ahmose (18e dynastie). De titel won vooral in de late 22e dynastie aan importantie en de Godsvrouw van Amon werd nog invloedrijker in de 25e en 26e dynastie. Godsvrouw van Amon was een titel die voornamelijk werd toebedeeld aan koninklijke vrouwen. Van oorsprong was de titel verbonden aan de Amon-cultus met het centrum in Thebe en had de titel een religieuze betekenis. Echter, omdat in het oude Egypte de religie en de politiek nauw aan elkaar waren verbonden, had het ambt evenzeer een politiek karakter. Gedurende de Derde Tussenperiode, toen de rol van de Godsvrouw van Amon meer en meer aan politieke betekenis won, werd deze naam zelfs geschreven in koninklijke cartouches.
De farao's hadden duidelijk een sturende rol in de aanstelling van deze vrouwen. Zij voorzagen hun dochters dikwijls van deze belangrijke titel. De opvolging kon tevens door 'adoptie' worden geregeld, zoals bij de Nubische koning Pianchi, die zijn zus aanstelde als Godsvrouw van Amon.
In haar religieuze rol had de Godsvrouw van Amon veelvuldig contact met de opperpriesters en de farao, aangezien de tempelrituelen gezamenlijk werden uitgevoerd. Zij droeg bij dergelijke rituelen een priestergewaad, een korte pruik en een smalle haarband. Naar het lijkt werd de Godsvrouw van Amon op monumenten meer prominent afgebeeld dan de farao zelf. Kennelijk vervulde zij bij gelegenheid een rol die normaal gesproken alleen bij de farao thuishoorde. Op diverse afbeeldingen is te zien dat zij voor de goden staat. De oude Egyptenaren namen aan dat zij ook kon communiceren met de goden. Het laat zien welke bevoorrechte positie zij bekleedde, omdat doorgaans alleen de farao verondersteld werd dit te kunnen. Het lijkt er daarom op dat zij werd gezien als een soort intermediair tussen de farao en de god Amon.
Het administratieve centrum of kantoor van een Godsvrouw van Amon was een machtig centrum met een eigen rechtssysteem en een controleapparaat dat nauwlettend de economische belangen van de tempel van Amon in Thebe in de gaten hield. De Godsvrouw stond aan het hoofd van deze geoliede organisatie. Het centrum had eigen bezittingen en eigen personeel, waarbij de administrateurs nauwkeurig de binnengekomen en uitgaande producten bijhielden. Het mag duidelijk zijn dat loyaliteit aan de koninklijke familie van groot belang was en derhalve is het begrijpelijk dat de functie van Godsvrouw binnen de koninklijke familie bleef. Er zijn slechts enkele niet koninklijke Godsvrouwen bekend. Vooral gedurende de Derde Tussenperiode werd het gebruikelijk dat de Godsvrouw van Amon soms de regeringstaken van haar vader overnam. Dat haar rol duidelijk duurzamer was dan die van een hogepriester, blijkt uit het feit dat veel van de namen van de hogepriesters verloren zijn gegaan, terwijl de naam van Godsvrouw van Amon duidelijk aan belangrijke vrouwen uit het oude Egypte verbonden is gebleven.
In de Derde Tussenperiode werd aan de Godsvrouw van Amon nog een andere titel gekoppeld en wel die van Goddelijke aanbidster. In voorgaande periodes was deze functie ook bekend maar gedurende deze periode werd deze specifieke rol geassocieerd met de Godsvrouw. Mogelijk dat dit te maken had met de grotere invloed van de functie van Godsvrouw gedurende deze periode. Naar het schijnt leefde een groot deel van deze dames celibatair en werd hun opvolging soms ook bepaald middels adoptie. Ook de titel Gods hand werd vaak toegevoegd. Deze titel lijkt een seksuele associatie te hebben en te refereren aan de manier waarop Amon zijn kinderen Shu en Tefnoet schiep, namelijk door masturbatie. Verondersteld wordt dat deze extra functie, gekoppeld aan de Godsvrouw van Amon, een aanmoedigende betekenis had: de godheid werd 'geprikkeld' om de wereld te herscheppen.
Een van de meest bekende Godsvrouwen van Amon uit het oude Egypte is koningin Nefertari, vrouw van koning Ahmose (18e dynastie). Ook Hatsjepsoet en haar dochter Neferoera droegen de titel. Bekende Godsvrouwen uit de tijd van de Nubische farao's zijn Amenirdis I (zus van farao Pianchi) en Nitocris I (dochter van farao Psamtik).
© Joke Baardemans 2016
Bronnen: Women in Ancient Egypt, G. Robins; Priesthood, D. Doxey, Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt; Queens of ancien Egypt, J. Tyldesley; God's Wife of Amun, Oriental Institute Chicago; Historical Dictionary of Ancient and Medieval Nubia, R. Lobben