Ondanks de betrekkelijke schaarste aan geschikte, inheemse boomsoorten werd hout voor diverse doeleinden aangewend door de oude Egyptenaren.
Men gebruikte het onder meer voor meubels, deuren, boten, vlaggenmasten en allerlei kunstvoorwerpen. De meeste inheemse houtsoorten, zoals sycomoren en acacia's, waren slechts geschikt voor de productie van korte plankjes en het hout was doorgaans van niet al te beste kwaliteit. Voor goed hout was men afhankelijk van uitheemse houtsoorten. De eerste import kwam vanuit Libanon rond de 1ste dynastie. Tijdens latere perioden betrok men ook hout vanuit Zuid-Egypte. Verschillende uitheemse houtsoorten zijn: ebben, beuken, eiken, essen, taxus en buxus.
Al vroeg ontwikkelden Egyptische timmerlieden technieken en gereedschap om hout te kunnen bewerken. Voor en tijdens de Predynastische Periode werd hout bewerkt met messen en zagen gemaakt van vuursteen. In die tijd begon men ook met de vervaardiging van eenvoudig koperen gereedschap. Het eerste feitelijke gereedschap werd aangetroffen in Sakkara en dateert uit de periode van koning Djer uit de 1ste dynastie. Men vond er onder meer zagen, met zaagbladen van zo'n 25 à 40 cm die eigenlijk meer op grote messen leken. In tegenstelling tot de tanden van de moderne zaag, wezen de tanden van deze zagen allen in dezelfde richting.
Het moet zeer moeilijk zijn geweest hier planken mee te zagen. Het eerste bronzen gereedschap dat is gevonden, komt uit het Middenrijk. Brons, een legering van tin en koper, is aanmerkelijk harder dan koper. Dit bood mogelijkheden tot het maken van meer bewerkelijke meubelstukken en huisraad. Het belangrijkste gereedschap was de dissel, die werd gebruikt voor het glad afwerken van bijvoorbeeld ruwe boomstammen en ander ruw hout. Met een dissel kon men de boomstam rechthoekig, haaks of vierkant afwerken. Hamer en beitel werden voor het fijnere werk gebruikt. Ook maakte men gebruik van een handzaag en een els, een soort priem, om gaten te maken.
In het Nieuwe Rijk beschikte men over een groot assortiment aan gereedschap zoals bijlen, houwelen, booromslagen, hand- en trekzagen, houten hamers en priemen.Om diverse delen hout en de hoeken aan elkaar te kunnen maken, ontwikkelden de Egyptenaren meerdere soorten verbindingsstukken. Men kende bijvoorbeeld de pen- en gatverbinding en de zwaluwstaartverbinding. Zelfs al van vóór het Oude Rijk zijn diverse verbindingsstukken bekend. Technieken waarbij men gebruik maakte van inlegwerk en pleisterlaagjes verborgen zulke verbindingsstukken om de indruk te wekken dat het object uit één stuk was gemaakt. Doordat veel pleisterwerk is beschadigd en het inlegwerk is verdwenen, weten we nu meer over de onderliggende constructie. Voor de uiteindelijk afwerking moest het hout eerst worden geschuurd. Hiervoor gebruikte men vochtig zand. De voorwerpen die voor dagelijks gebruik waren bestemd, werden hierna meestal geschilderd in de kleuren wit, rood of donkergeel. Duurdere meubels werden verguld of in meerdere kleuren geschilderd en soms zelfs van inlegwerk voorzien.
Tijdens het Middenrijk verschenen meer ingewikkelde meubelstukken. Met name kisten in alle vormen en maten werden erg populair. Het zijn vooral de deksels die uiteenlopende vormen hebben: vlak, bol, gebogen, achter iets hoger dan voor, halve ton of zadeldak. Men gebruikte ze voor linnen en juwelen, maar ook voor toiletartikelen, parfum en olie.
De periode na het Nieuwe Rijk laat zien dat stoelen, krukken en bedden steeds meer ronde onderdelen bevatten. Er zijn aanwijzingen dat men destijds over simpele draaibanken beschikte.
Veel van wat wij te weten zijn gekomen over houtbewerking komt van illustraties op werkplaatsen, grafschilderingen en reliëfs. Er zijn grafschilderingen, zoals in het graf van Rechmira uit de 18de dynastie, die het houtbewerkingsproces volledig in beeld brengen.
© 2012 Joke Baardemans
herzien 2019
Bronnen: Objects for Eternity, C.A.R. Andrews,J. van Dijk; Ancient Egyptian Materials and Technology, Nicholson, Shaw; Wood working in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, G. Killen