Menat, TT 96 Sennefer, foto: Petra LetherAfbeeldingen uit het oude Egypte laten zien dat er veel sieraden werden gedragen, zowel door mannen als vrouwen.

Dikwijls hadden sieraden een functionele en/of symbolische betekenis. Een opvallend sieraad is de menat, een halssieraad, bestaande uit een zware, kralen ketting met een oplopende voorzijde en een tegengewicht aan de achterzijde. De tegengewichten zijn vaak zeer gedetailleerd en mooi gedecoreerd. Een menat is een halssieraad waaraan diverse betekenissen kunnen worden ontleend.
MenatNet zoals de sistrum heeft de menat mogelijk dienst gedaan als een percussie-instrument gedurende religieuze gebeurtenissen. In symbolische zin was het sieraad duidelijk verbonden aan de godin Hathor en haar zoontje Ihy. Hathor droeg de bijnaam 'de grote menat' en dit sieraad behoorde dan ook tot haar vaste attributen. De menat verscheen voor het eerst rond de 6e dynastie en werd toen al geassocieerd met de godin. Gedurende de hele dynastieke periode is dit onveranderd gebleven. Het lijkt erop dat de menat diende als een middel om Hathors goddelijke krachten over te dragen. Deze overdracht zien we vaak op twee manieren uitgebeeld worden: Hathor staat tegenover de farao en draagt het sieraad zelf om haar nek. Bij wijze van overdracht tilt zij de voorkant van de menat op naar de farao. Een andere weergave laat zien dat de godin het sieraad gewoonweg in de hand houdt en opheft.
Ook koninginnen konden, in hun functie als priesteres van Hathor op dergelijke wijze worden afgebeeld. Soms Tegengewicht van de menat, KMKG, foto: Petra Letherwerden de menats opgesierd met de afbeelding van de godin zelf die twee anch-tekentjes oftewel levenstekens in haar handen houdt. Dit soort scenes worden dan ook geassocieerd met wedergeboorte, vruchtbaarheid en vernieuwing.
Men tref de menat ook in hiërogliefenvorm aan op offertafels samen met andere offergaven. Dit soort afbeeldingen komt vaak voor vanaf het Nieuwe Rijk in tempelreliëfs waarbij de menat, ook in hiërogliefenvorm, aan andere goden wordt geofferd. Menats die vanaf het Nieuwe Rijk als amuletten in de graven werden meegeven, waren onlosmakelijk verbonden met de godin Hathor in haar rol als godin van de westelijke necropolis. Op deze manier was zij medeverantwoordelijk voor de wedergeboorte van de overledene.
In zeldzame gevallen kon de menat ook worden gedragen door een man, doorgaans in religieuze context, als priester van Hathor. Ook de god Chonsoe wordt soms met een menat afgebeeld.

Menat bij godin Mehet-weret TT 290 Irinefer,  foto: Petra LetherEen van de verschijningsvormen van de godin Hathor is een koe. Op veel afbeeldingen waarop de godin in deze vorm te zien is, draagt de koe een menat om haar nek. Soms wordt de menat ook weleens met andere goddelijke koeien geassocieerd.
Specifiek in de tempels van de Late Periode komen we vaak veel menats tegen. Vooral de Hathortempel in Dendera is rijkelijk voorzien van dit soort afbeeldingen. Ook de farao staat frequent weergegeven terwijl hij een menat offert aan Hathor. Mogelijk zijn afbeeldingen waarbij de farao de menat offert aan Hathor bedoeld om de gelijkwaardigheid tussen de farao en de zoon van Hathor, Ihy aan te duiden. Deze symbolische betekenis is verankerd in het principe van de goddelijke associatie, waarbij de farao de zoon van de godheid vertegenwoordigt. Seti offert een menat, tempel van Seti AbysosDoorgaans wordt dit geuit doordat de farao gelijk wordt gesteld aan de god Horus, maar op sommige plaatsen dus ook met de god Ihy.

Ook tijdens religieuze optochten zoals bij het Hathor-festival werd de menat actief gebruikt. De priesteressen van Hathor liepen ermee langs de huizen, terwijl zij een ratelend geluid maakten, door met de menat en de sistrum te schudden. Op die manier schonken zij de bewoners op een symbolische wijze  leven, gezondheid en wedergeboorte.



© Joke Baardemans 2015

Bronnen: Women in Ancient Egypt, Gay Robins; Reading Egyptian Art, R. Wilkinson; Menit Counterpoises, J. Hopkins Archaeological Museum; The Meenit Necklace of Ancient Egypt, J. Dunn