Hardlopen is het oudste onderdeel van de Olympische Spelen en vormde ook lange tijd de enige discipline.
Maar al lang voordat de eerste wedstrijden in Olympia plaatsvonden (776 v. Chr.) werd er al hard gelopen, zij het in een andere context. In de oude culturen namen hardlopers een bijzondere plek in omdat zij belangrijk waren voor een snelle informatievoorziening. Zij deden dienst als boodschappers. Het is bekend dat goede hardlopers soms wel 200 kilometer per dag liepen. Dat was met name van groot belang met betrekking tot de oorlogsvoering. Hoe sneller een loper liep, des te beter was een land voorbereid op een mogelijke oorlog. Als boodschappers waren ze daarom onmisbaar en stonden doorgaans in hoog aanzien. Dikwijls verkeerden zij in de beste kringen. Ongetwijfeld werden er in Egypte ook mannen ingezet als boodschappers, gelet op de vele veldslagen en oorlogen die zijn gevoerd, maar erg veel aanwijzingen zijn hier niet voor.
Een van de eerste afbeeldingen van hardlopen in het oude Egypte en betreft de strijdknots van farao Narmer. Daarop zijn drie mannen te zien tijdens een race, zij lopen in een kring die de grenzen voorstelt van de stad Thebe. Men vermoedt dat dit de symbolische capitulatie van de stad 
verbeeldt.
Hoewel hardlopen van groot belang was tijdens de cultuswedloop en tevens bij rituele handelingen rondom de tempels, was het waarschijnlijk geen algemene sportactiviteit. Niettemin zijn er diverse reliëfs en wandschilderingen van hardlopers. Over het algemeen zijn dit afbeeldingen van ondergeschikten aan het werk voor een hooggeplaatste. Onder deze afbeeldingen bevindt zich een afbeelding uit een van de graven in Tell el-Amarna. Hierop zijn rennende soldaten te zien die de strijdwagen van de farao begeleiden.
Een van de weinige tekstuele indicaties van hardlopen dateert uit de tijd van farao Amenhotep II. Op een stèle waarin een vermelding wordt gemaakt van sportieve activiteiten geeft de farao aan 'dat niemand hem kan evenaren in het hardlopen'.
Voor de farao was hardlopen in rituele context uiterst belangrijk. Hij nam tijdens zijn regering deel aan diverse cultusactiviteiten. Een ervan is het jubileumfeest oftewel het Sed-festival (Heb sed) dat meestal werd gevierd rond het dertigste regeringsjaar van een farao. Dit wordt voor het eerst vermeld in het begin van de 1e dynastie. Deze rituele viering symboliseerde de onderlinge verhouding tussen de farao, de goden en het volk. 
Het vormde de hernieuwing van zijn gezag. De farao liet zijn volk zien hoe goed hij fysiek in staat was om zijn land te regeren. Een rituele hardloopwedstrijd oftewel de ceremonie van 'de ronde om het veld' vormde daar het belangrijkste onderdeel van. Een opvallende technische bijzonderheid met betrekking tot de cultusrace van de farao is het feit dat er op het circuit territoriale merktekens aanwezig waren, die dienden als keerpunt. Deze keerpunten zijn tegenwoordig nog te zien in de cultushof bij de trappenpiramide van Djoser. Tevens zijn ze te zien in de Rode Kapel van Hatsjepsoet in Karnak, bij de afbeeldingen van de cultusloop. Ze worden aangegeven door middel van drie hoefijzervormige tekens achter de afbeelding van Hatsjepsoet. In Olympia werden deze punten gemarkeerd met een pilaar.
Verondersteld wordt dat het hardlopen in het oude Egypte dus niet zo zeer als een sport gezien moet worden, maar meer als een belangrijke cultusactiviteit met een sportief karakter. Ook de overige hardloopscènes, onder andere met priesters en soldaten, moeten als zodanig worden geïnterpreteerd.
© 2012 Joke Baardemans
Bronnen: Games in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, T. Kendall; Hardlopen, een wereldgeschiedenis, Thor Gotaas; Sports in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, W.Decker Sport in Ancient Egypt A.Touny/S.Wenig; Hatschepsut/ Eine Frau als König von Ägypten, Marianne Schnittger; Tanz, Sport en Spiel im Alten Ägypten, Juliane Lengning, in Kemet (DE) oktober 2006