Vissen was een veelvoorkomende bezigheid in het oude Egypte.
Natuurlijk gebeurde dit deels uit noodzaak omdat het een belangrijke voedingsbron was, maar vanaf de 5e dynastie ziet men dat het ook in recreatief opzicht belangrijk werd. De welgestelden lieten zich in hun graf graag afbeelden in een vissersboot met een harpoen in de aanslag. Deze afbeeldingen vormen tevens een belangrijke informatiebron inzake het beroep van een visser, de vangmethoden, de visverwerking, de vishandel en ook over de religieuze en culturele aspecten rondom het vangen van vis. Afbeeldingen van visvangst hoorden zo'n beetje tot het standaard repertoire in de privégraven bij scènes over het dagelijks leven. In het Nieuwe Rijk lag de nadruk meer op de kunstzinnige vormgeving. Afbeeldingen uit het Oude Rijk zijn meer een natuurgetrouwe weergave van de visserij. Ze maken duidelijk dat de oude Egyptenaren over een zeer grondig morfologische kennis en observatievermogen beschikten. Van de diverse vissoorten, de biotopen, de houdbaarheid en zelfs van de natuurlijke vijanden van vis was men reeds vroeg op de hoogte.
In de Nijl maar ook in de Delta-armen werd volop gevist. Van visvangst op de oceaan ontbreekt vrijwel elk spoor. Het is niet duidelijk waarom, maar het zou te maken kunnen hebben met de houdbaarheid en de verwerkingsmogelijkheden.
Men kende meerdere manieren om vis te vangen, onder andere het spietsen van vis. Het spietsen van vis vergde een grote mate van behendigheid. Het werd in hogere kringen vanaf de 5e dynastie een populaire, recreatieve bezigheid zoals in veel graven te zien is. Men ziet de grafeigenaar afgebeeld, met de harpoen in de aanslag, soms vergezeld van vrouw en kinderen. Dikwijls laten de afbeeldingen twee vissen aan een harpoen zien. Zoals vaker in de Egyptische kunst wordt hier een ideaalbeeld weergegeven.
Een interessant detail in de visvangst, in combinatie met een harpoen, is het gebruik van een bijzonder werktuig. Het werd gebruikt vanaf de Oude Rijk tot aan het Middenrijk. Het werktuig was een soort haspel waar men een touw omheen wond. Het touw was verbonden aan de harpoen. In het graf van Meketra uit de Eerste Tussenperiode, treft men verschillende van deze modellen aan. Het lijkt erop dat dit werktuig diende om de gespietste vis op een eenvoudige manier naar zich toe te halen, enigszins vergelijkbaar met de functie van de huidige werphengel.
Ook het vissen met een hengel wordt veelvuldig afgebeeld. Hengelsport was in de prehistorie al gebruikelijk. Er zijn in het oude Egypte veel vishaken aangetroffen, gemaakt van botten of mosselen, die uit deze periode stammen. Later werden de vishaken gemaakt van koper. Aanvankelijk waren de haken vrij simpel van vorm zonder weerhaak, maar wel voorzien van een gaatje om het tuig aan vast te maken. Nadien ziet men vishaken in diverse maten met weerhaak.
De oudste afbeeldingen van de hengelsport zijn aangetroffen in de graven van de edelen uit de 5e en 6e dynastie. In die tijd werden de edelen nooit zelf afgebeeld, maar hun dienaren. Men ziet ze zitten in bootjes, soms gadegeslagen door hun baas. Men ziet gedurende deze periode nog geen hengels maar stevige vislijnen, bedoeld om grotere vissen mee te vangen. Pas vanaf de 18e en 19e dynastie werd de hengelsport gebruikelijk onder de bovenlaag van de bevolking. Dit is ook in afbeeldingen terug te zien. Deze ondergaan nog een verandering. Waar eerder nog sprake was van een papyrusmoeras ziet men nu kunstzinnige vijvers met paartjes die op een bankje zitten, genietend van het vissen.
Andere attributen die door de beroepsvissers werden gebruikt waren de diverse soorten visnetten, zoals bijvoorbeeld de schepnetten en de sleepnetten. De sleepnetten werden tussen twee boten voortgetrokken. Ook sleepten de vissers zelf de netten door het water.
Men maakte en onderhield deze netten zorgvuldig. Ze werden op een speciale manier en fijnmazig geknoopt. Sommige netten werden van gewichten voorzien. Afbeeldingen uit het graf van Pabesa (TT 279, 26e dynastie) laten een soort werkplaats zien waar men bezig is met het maken en onderhouden van de netten.
© 2012 Joke Baardemans
Bronnen: Sports in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, W.Decker, Fishing form the earliest times, William Radcliff, Pharoa's Workers, L. Lesko, Private Life in New Kingdom Egypt, L.Lesko, Fische auf dem Speiseplan der Ägypter, Kemet, Gaby Otto, Sport in Ancient Egypt, Touny/Wenig