In het oude Egypte werd veel zorg besteed aan de bouw en inrichting van een graf.
Het mocht de overledene aan niets ontbreken. Dit was belangrijk voor een succesvolle wedergeboorte en voor het verkrijgen van eeuwig leven. Daarom werden de graven uitgerust met tal van voorwerpen die hiervoor noodzakelijk waren. Wat er precies meeging in het graf was afhankelijk van de positie en de rijkdom van de overledene. Sommige voorwerpen werden speciaal voor de begrafenis gemaakt zoals beelden van goden, dienaren en familieleden maar ook beelden van de grafeigenaar zelf. De grafuitrusting bevatte verder gebruiksvoorwerpen uit het dagelijks leven van de overledene. Onder andere cosmetica, sieraden, meubelen en kleding.
De belangrijkste grafgiften echter waren voedsel en drank. Deze werden bewaard in kistjes, aardewerk vazen, potten en manden. Voedseloffers waren het middelpunt van de dodencultus. Men ging er vanuit dat dit van wezenlijk belang was om ook in het hiernamaals te kunnen overleven.
In het Oude Rijk vonden enkele vernieuwingen plaats in de methode van mummificeren. Dit leidde tot een nieuwe reeks grafgiften. De kanopen en de amuletten zijn hier een goed voorbeeld van. Zo werden vanaf de 4de dynastie de ingewanden verwijderd uit het lichaam en in kanopenkruiken bewaard. Amuletten werden tussen de mummiewindselen gelegd. Deze boden bescherming of schonken de overledene bepaalde kwaliteiten. Zo kon een leeuwenamulet kracht geven en een hartscarabee bescherming bieden. Een van de bekendste amuletten uit het oude Egypte is misschien wel het oedjat-oog. Het stelde het oog van Horus voor en beschermde de drager tegen al het kwaad.
Aan het begin van het Middenrijk verbreidde het geloof in een leven na de dood zich onder een groter deel van de bevolking en verschenen er weer nieuwe grafgiften. De belangrijkste daarvan waren de sjabties, beeldjes met een mummievormig uiterlijk. Zij werden geacht werkzaamheden te verrichten voor de eigenaar van het graf in het hiernamaals. De overledene kreeg ook verfijnde grafmodellen mee van bijvoorbeeld nijlpaarden, egels en springmuizen. Deze beeldjes werden geassocieerd met de wedergeboorte.
Tomben in de necropool van Thebe bevatten soms kegels van gebakken klei, met daarop de naam en titels van de grafeigenaar. Dikwijls waren zij aan de onderkant nog voorzien van een korte offerformule. In het Nieuwe Rijk bleven deze grafkegels in gebruik.
Typische voorwerpen die eveneens met wedergeboorte werden geassocieerd, waren de Osirisbedden en de graanmummies, bekend vanaf het Nieuwe Rijk. De Osirisbedden werden gevonden in koningsgraven en bestonden uit een houten raamwerk in de vorm van de god Osiris, gevuld met aarde waarin gerst gezaaid was. Er zijn slechts zeven van dergelijke bedden bewaard gebleven waaronder een uit het graf van Toetanchamon.
Om succes te garanderen bij het oordeel van Osiris, werd in belangrijke graven vanaf de 18de dynastie vaak een papyruskopie van het Dodenboek meegegeven. Dit was een verzameling teksten, soms zelfs gewikkeld in de windselen van de mummie, bedoeld om de overledene te voorzien van alle nodige informatie om een geslaagd leven na de dood te bereiken. Zo zorgden de voorwerpen die in het graf aanwezig waren voor het welbevinden van de overledene in het hiernamaals. En ze speelden een belangrijke, symbolische rol bij de overgang van de mummie naar de 'ach', de verheerlijkte status.
© 2012 Joke Baardemans
Bronnen: Dood en begrafenisrituelen in het Oude Egypte, S. Ikram; Het Oude Egypte - T. Wilkinson