Tijdens een inspectietocht door Egypte in 25 v. Chr bevond zich in het gevolg van Aelius Gallus, een Romeins gouverneur van de provincie, een geograaf genaamd Strabo. Deze man had de gewoonte zijn waarnemingen uiterst nauwkeurig te beschrijven.
De beschrijving van de locatie van het Serapeum in Sakkara, de begraafplaats van de heilige Apis-stieren, was zelfs zo nauwkeurig dat de Franse egyptoloog, Auguste Mariette in 1852 de begraafplaats aan de hand van deze beschrijving terugvond. Er moesten uiteindelijk explosieven aan te pas komen om de rots, die de toegang versperde, te kunnen verwijderen.
Al vanaf de 18e dynastie, onder farao Amenhotep III werden mummies van heilige stieren begraven in de ondergrondse catacomben bij Sakkara. Chaemwaset, de vierde zoon van farao Ramses II, was persoonlijk zeer geïnteresseerd in bouwwerken uit het verleden. Hij gaf opdracht tot het bouwen van de (kleine) galerijen. Chaemwaset bekleedde onder andere de functie van hogepriester van de god Ptah. Hij was verantwoordelijk voor de begrafenis van de heilige Apisstieren, het cultusdier van Ptah. Onder zijn supervisie werd de dode stier gebalsemd, werd de mummie gedecoreerd en in een enorme sarcofaag geplaatst. In eerste instantie werden de sarcofagen in speciale rotsgraven bijgezet met een kapel daarboven. Later veranderde Chaemwaset de wijze waarop de stieren werden begraven. In plaats van de simpele rotsgraven werden er ondergrondse galerijen gebouwd. Deze galerijen waren 1000 jaar later nog steeds in gebruik voor de begrafenis van de Apisstieren. Bij de opening van het Serapeum door Auguste Mariette, werd een intacte mummiekist aangetroffen waarvan men lange tijd heeft gedacht dat het de mummie was van Chaemwaset. De mummie was bedekt met een gouden masker, juwelen en talrijke andere kostbare grafgiften die zijn naam droegen. De mummieresten zijn echter verdwenen. Sommige egyptologen veronderstellen nu dat dit mogelijk de overblijfselen waren van een Apisstier, vervormd tot een menselijk mummie die Chaemwaset moest vervangen.
Psamtek I (26e dynastie) gaf opdracht tot het bouwen van de grotere galerijen van het Serapeum. Dit zijn de galerijen die sinds 2012 weer te bezichtigen zijn. Ze zijn circa 150m lang, 3m breed en 5m hoog. De galerijen bleven in gebruik tot aan het einde van de Ptolemaeïsche Tijd. Er zijn in totaal 24 sarcofagen overgebleven die in afzonderlijke grafkamers zijn geplaatst. Zij hebben enorme afmetingen en een gewicht van ruim 70 ton en zijn uit één brok steen gehouwen. De sarcofagen zijn vervaardigd uit grijs-roze graniet of uit basalt. 
De meesten zijn afgedekt met zware deksels die bijna allemaal zijn verschoven om de mummies van hun kostbaarheden te beroven. Het blijft een raadsel hoe de oude Egyptenaren de immens grote sarcofagen hebben gemaakt en hoe men deze gevaartes in de aparte grafkamers heeft gekregen. Met uitzondering van drie sarcofagen die de naam van de farao noemen, dragen de sarcofagen verder geen inscripties. In de galerijen zijn veel nissen zichtbaar. Pelgrims lieten hierin gedenkstenen, stèles, aanbrengen ter ere van de Apisstieren. Deze gedenkstenen bevinden zich nu in het Louvre Museum.
Serapeum is de Latijnse naam (in het Grieks: Serapeion) voor een tempel (of een ander religieus bouwwerk) gewijd aan de god Serapis. Deze god was linguïstisch een combinatie van de traditionele Egyptische goden Osiris en Apis, waaraan ook aspecten van Hellenistische goden werden toegevoegd. Het was tijdens de regering van farao Ptolemaeus I (304-282 v. Chr.), dat de naam van deze god werd geïntroduceerd. Hij zag het als zijn taak om een brug te slaan tussen de twee bestaande culturen, de Egyptische en de Griekse. Vandaar dat er voor werd gekozen om de oude Egyptische goden Osiris en Apis met de cultus van Zeus, Hades, Asclepius en Dionysius te vermengen. Het was een poging om alle godheden te laten versmelten tot een god van vruchtbaarheid, een god die ook de macht van de onderwereld vertegenwoordigde.
© Joke Baardemans 2013
Bronnen: The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, Khaemwaset, F. Gomaa; Lives of the Ancient Egyptians, T. Wilkinson; Secrets of the Serapeum of Saqqara, Antoine Gigal; The complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt, R. Wilkinson