Reliëf met een hop, Tempel Oeserkaf, 5e dynastieDe grote kuif, de gebogen zwarte snavel, de zwart-witte vleugels en de kaneelkleurige verenpracht zijn kenmerkend voor de hop (Upupa epops).

Het is een vogel die veelvuldig is afgebeeld zowel in de Egyptische beeldende kunst als in het hiërogliefenschrift. De oudste afbeelding stamt uit de vierde dynastie waar de hop staat afgebeeld in het moeras, op papyrusbundels. Deze afbeelding bevindt zich in het graf van Nebemachet in Gizeh. Hoewel ze geen echte watervogels zijn, werden ze wel vaak weergegeven in een drassige omgeving. In het graf van Mereroeka (6e dynastie) is een hop te zien die tussen de papyrusplanten zijn nest heeft, terwijl de hop in de praktijk juist in holle ruimtes in bomen of muren nestelt. Waarom de hop in dergelijke scenes die niet stroken met de leefomstandigheden van de vogel werd afgebeeld, is onduidelijk. Mogelijk was de kunstenaar niet bekend met de leefomstandigheden of werd hij geacht een ideaalbeeld uit te beelden zoals regelmatig gebruikelijk was binnen de Egyptische kunst.

Hop in graf Chnoemhotep, Beni Hasan, 12e dynastieHoppen verschenen ook regelmatig in grafscenes uit het Oude Rijk. Er zijn afbeeldingen bekend waarbij ze samen met de wielewaal in netten werden gevangen in boomgaarden. De wielewaal werd beschouwd als een plaag voor het gewas omdat ze de vruchten van de sycomore stalen. De hop echter is geen fruiteter en vormde in wezen geen bedreiging voor het gewas. Waarschijnlijk werd de hop afgebeeld omdat deze toevallig ook aanwezig was in de boomgaard. Verondersteld wordt dat de hop ook werd gevangen om te consumeren, hoewel bekend is dat het vlees van een hop weinig smakelijk is. Een andere mogelijkheid is dat de vogel werd gevangen om als huisdier te dienen of als speeltje voor kinderen. Regelmatig worden de vogels afgebeeld terwijl ze worden Grafkapel Paätonemheb, gevangen hop, RMO Leiden, foto: Petra Lethervastgehouden door kinderen, waarbij de kinderen aan de zijde van de ouders staan en de vogel bij de vleugels vasthebben. Van hoppen wordt beweerd dat ze in gevangenschap gemakkelijk tam te maken zijn. In ieder geval lijkt het erop dat zij gedurende een periode van het Oude Rijk een populair huisdier waren. Dat dit waarschijnlijk een reden was voor het vangen van hoppen wordt ook nog eens getoond in het graf van Mereroeka in Sakkara. Hier zijn scènes te zien met diverse kinderspelen. In een van de registers ziet men jongens die een boomgaard verlaten waar vijgen zijn geoogst. Ook zijn er vogels te zien die in de val zijn gelokt. De jongens dragen de vogels die net uit hun val zijn gehaald, waarschijnlijk om ermee te spelen (of misschien om ze mee te nemen als offer?).
Hoewel een hop niet tot de heilige dieren werd gerekend, werd de vogel wel zo nu en dan in religieuze context afgebeeld. De hop is afgebeeld op vignetten in sommige papyri, op kisten, op de top van een sycomore of levensboom en in een enkel geval op een papyrusbloem.
Tot op de dag van vandaag is de hop voor de Egyptische jeugd een bron van vermaak.

© Joke Baardemans 2013

Bronnen: The Birds of Ancient Egypt, P. Houlihan; The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt art. Poultry, P. Houlihan; The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt art. Birds, P Houlihan