Een belangrijke bron voor culturele en historische gebeurtenissen uit de tijd van farao Narmer wordt gevormd door voorwerpen die met reliëfs zijn versierd, zoals schminkpaletten, ivoren mesheften en knotskoppen.
Het bekendst is waarschijnlijk het pronkpalet van koning Narmer, dat dateert uit de tijd rond 3100 v.Chr. Dit palet is een van de oudste archeologische vondsten met hiërogliefen en gaat over de eenwording van Opper- en Neder-Egypte onder koning Narmer, waarbij de heersers uit het zuiden de noordelijke gebieden veroveren. Het is aangetroffen in de tempel van Hiërakonpolis, waar het eens was gewijd aan de god Horus.
Schminkpaletten werden vooral gebruikt voor het mengen van cosmetica, maar dit palet, met een afmeting van 64 cm hoog en 42 cm breed, had waarschijnlijk een ceremoniële functie in de tempel. Het palet is gemaakt van donkergroen leisteen. Beide zijden zijn gedecoreerd en te verdelen in registers. Aan de voorzijde van het palet zien we in het eerste register een optocht waarbij koning Narmer de rode kroon van Neder-Egypte draagt. Voor hem uit lopen vijf figuren, de kleinste zijn standaarddragers die mogelijk verschillende gebieden in Egypte symboliseren. Voor hen liggen tien onthoofde lichamen, waarschijnlijk slachtoffers van Narmers verovering. Achter Narmer loopt iemand die zijn sandalen draagt.
In het volgende register zien we een paar figuren die twee verstrengelde fabeldieren bedwingen. Deze dieren omlijsten een holle ruimte waarin normaal gesproken cosmetisch poeder fijngestampt werd. De fabeldieren beelden mogelijk de eenwording van Egypte uit.
In het onderste register zien we een stier die door de ommuring van de stad heen breekt en een vijand vertrapt. De stier is de symbolische vervanger voor de koning.
Aan de achterzijde van het palet zien we Narmer met de witte kroon van Opper-Egypte. Hij is groot afgebeeld en houdt een vijand aan de haren vast terwijl hij op het punt lijkt te staan deze de kop in te slaan met een knotskop. Het is een motief dat we vaker uitgebeeld zien in de Egyptische kunst. Achter Narmer loopt weer een persoon die zijn sandalen draagt. Het lopen op blote voeten zou een symbolische en rituele functie kunnen hebben. Mogelijk vonden de gebeurtenissen plaats op heilige grond of had het iets te maken met het willen benadrukken van de sterke band die er tussen de koning en het land was.
De valk, rechtsboven, vertegenwoordigt de god Horus gezeten op een aantal papyrusbloemen, symbool voor Neder-Egypte. Hij wordt uitgebeeld met een menselijke arm, met daarin een koord. Het koord zit vast aan de neusgaten van een man, verbonden aan een stuk land waar papyrus bloeit. Dit symboliseert de onderworpenheid van de vijand. De zes papyrusbloemen beelden mogelijk de zesduizend vijanden uit die gevangengenomen of gedood zijn. Ook worden de papyrusbloemen vaak gezien als een verwijzing naar de moerassen van de Nijldelta in Neder-Egypte of als een verwijzing dat de gevechten in een moerassig gebied hebben plaatsgevonden. De naakte, liggende mannen en de hiërogliefen in het onderste register duiden mogelijk op de plaatsnamen van de gebieden die zijn veroverd. Een andere verklaring voor deze voorstelling is de oudste weergave van zwemmende mensen. De vijanden van Narmer vluchten de Bittermeren in.
In de bovenrand, aan beide zijden van het palet, zien we de koegodin Bat, frontaal en dominant afgebeeld. Zij waakt als beschermster over de figuur van de koning en had invloed op de cultus van Hathor waarin ze uiteindelijk opgenomen werd tijdens het Middenrijk.
© 2012 Joke Baardemans
Bronnen: Chronicle of the Pharaos, P.A. Clayton; Het Oude Egypte, T. Wilkinson; Egypte, het land van de farao's, art. S. Seidlmayer; Narmer in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, S. Vinson; Paletttes in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, K. Cialowcz